Er wordt de laatste jaren nogal wat afgediscussieerd over straatnamen. Er moeten meer straten naar vrouwen genoemd worden. En naar minderheden. De oude zeehelden hadden bloed aan hun handen en moeten hun straatnamen inleveren. Er moeten meer straten naar Pim Fortuyn genoemd worden, of nee juist niet. Van die dingen. In al die discussies is altijd wel iemand die roept dat we de straten voortaan beter gewoon kunnen nummeren. Dat is veel simpeler en dan zijn we van alle problemen af. Maar is dat wel zo? Nee, ik denk van niet.
Er is nog iets: veel mensen hebben een emotionele band met bepaalde straatnamen. De naam van de straat waar ze als kind opgroeiden, waar hun lagere school stond, waar ze hun eerste huis kochten of waar ze nu wonen - het zijn vaak straten waar je een speciaal gevoel bij hebt. Bij discussies over het aanpassen van bepaalde straatnamen zie je vaak dat de bewoners daartegen protesteren, omdat ze gehecht zijn aan hun straatnaam. Dat zagen we bij de de discussie over het Johan Cruijfplein in Amsterdam en ook de bewoners van de Ajaxstraat in Rotterdam laten iedere keer weer weten dat ze blij zijn met hun straatnaam. Ik heb het niet onderzocht, maar het lijkt me sterk dat nummers bij al die mensen dezelfde emoties zouden oproepen.
Amerikaanse toestanden
In Amerika nummeren ze toch ook hun straten? En daar kan toch ook iedereen de weg vinden? Ja, dat klopt. Second Street en Third Street zijn de meeste voorkomende straatnamen in de Verenigde Staten. Maar in Amerikaanse steden waar de straten zo genummerd zijn, bestaat het stratenplan uit parallel aan elkaar lopende en haaks op elkaar staande straten. Die kun je inderdaad makkelijk nummeren. In Manhattan hebben ze bijvoorbeeld een mooi patroon van streets en avenues: de streets lopen van oost naar west en de avenues van noord naar zuid. Als je dan een street afloopt, komen een voor de een de genummerde avenues voorbij en moet je gewoon doortellen tot je in de gewenste avenue bent. Superhandig inderdaad. Nederland kent echter nauwelijks buurten of wijken waar de straten zo netjes in een grid liggen. Onze straten kronkelen door elkaar en er is dus niet echt een logisch systeem te bedenken om al die straten te nummeren. In ieder geval niet op een manier waarmee je zonder dat systeem te kennen een bepaalde straat terug kunt vinden. In het verleden werden straten soms wel als Eerste, Tweede en Derde genummerd, maar dan wel in combinatie met een 'gewone' straatnaam: de Eerste Westerstraat lag naast de Tweede Westerstraat, en de Eerste Westerdwarsstraat stond daar haaks op.
Er is in Nederland ook wel geëxperimenteerd met genummerde straten in een wijk. In Zevenaar, Almere maar vooral ook Lelystad liggen wijken waar alle straten dezelfde naam hebben gekregen, maar dan ieder met een eigen volgnummer. In Lelystad heten de straten in de wijk Kempenaar bijvoorbeeld Kempenaar 01 tot en met Kempenaar 33 en in de wijk Tjalk heten de straten Tjalk 10 tot en met Tjalk 42. Achter deze straatnamen komen ook nog de huisnummers; iemand kan dus wonen op Tjalk 24 24. Dat klinkt allemaal onhandig en dat is het ook. Het is niet voor niks dat het systeem nooit op grote schaal navolging heeft gekregen in andere plaatsen, en dat er in sommige plaatsen ook wel oproep wordt gedaan om het systeem te veranderen. Het gebruikersoverleg van de BAG (de Basisregistraties Adressen en Gebouwen, het systeem waarin sinds 2009 alle Nederlandse straatnamen worden geregistreerd) heeft in 2016 zelfs aan gemeentes geadviseerd om deze ‘Amerikaanse schrijfwijze’ niet langer meer toe te passen.
En de postcode dan?
Feitelijk hebben we in Nederland al een systeem waarbij alle straten een soort van genummerd zijn: de postcodes. Als je een postcode en huisnummer weet, heb je die hele straatnaam niet meer nodig. Die postcodes werken natuurlijk prima voor een automatische postsorteermachine. Maar stel je voor dat je een wijk inrijdt op zoek naar postcode 5823PJ en onderweg langs de bordjes met 5832PJ, 5823JP, 5822JJ en 5813PP komt... zou je dan niet helemaal tureluurs worden? Ik zou zelf bij ieder kruispunt weer twijfelend op mijn spiekbriefje kijken in welke straat ik ook weer moet zijn. Je kunt nu zeggen dat dat allemaal niet uitmaakt, omdat iedereen toch gebruik maakt van een routeplanner die ze precies naar de juiste bestemming brengt. Maar lang niet iedereen gebruikt een routeplanner. En het kan ook niet de bedoeling zijn dat je alleen nog met een navigatiesysteem op de juiste plek terecht kunt komen. Misschien in de toekomst een keer, maar nu nog even niet.
Een zelfde nadeel heeft het systeem What3words dat in 2013 werd gelanceerd. Met dat systeem wordt iedere plek op aarde tot op drie meter nauwkeurig aangeduid met een vaste combinatie van drie woorden zoals stieren.hinkelen.onrijp of topdag.filmavond.gevierd. Op zich leuk verzonnen want je kunt er werkelijk iedere plek op aarde mee benoemen. Maar doordat belendende percelen een compleet ander 'adres' krijgen, helpt het systeem niet echt om naar de goede plek te navigeren.
Straten met namen
In de praktijk blijken systemen met nummers of codes toch nadelen te hebben die goede straatnamen niet hebben. Straatnamen geven karakter aan straten, buurten en wijken. Straten met goede namen helpen ons bovendien bij het herinneren van plekken in stad en dorp. En ze helpen ons bij het vinden van onze bestemmingen. Ze doen dat veel meer dan nummers dat kunnen doen - zeker bij de Nederlandse stratenpatronen. Nee, die straatnamen daar zullen we het nog wel een tijdje mee doen.
Reacties
De tweede alinea over dat straatnamen een systeem moeten hebben is niet echt een argument tegen logische systemen, vind ik. Een nummersysteem hoeft niet willkeurig te zijn, noch hoeft het een nummber te zijn. Het kan net zo goed iets zijn als bijvoorbeeld 12-23 of A12, waarbij bijvoorbeeld alle 12 straten bij elkaar liggen of alle A straten. Dan weet je dat als je bijvoorbeeld naar 12-23 moeten en je ziet 12-11 dat je in de buurt bent.
De alinea daarna vind ik juist een argument voor dergelijke logische systemen. Als mensen niet aan hun straatnamen gehecht raken dan kunnen ze makkeliijker veranderd worden, dat is juist een voordeel. Niet dat straatnamen vaak moeten veranderen, maar de optie kan handig zijn.
Maar ik ben het met je eens dat straatnamen geen nummersysteem zouden moeten worden. Zoals je zegt hebben we postcodes al, dus we hebben het nummersysteem al.
Een idee om straatnamen te verbeteren is door ze niet meer naar mensen te vernoemen. Dat is eigenlijk wat ik nu denk dat ze zouden moeten doen. Misschien dat de oude straten die naar mensen vernoemd zijn hun naam zouden moeten houden voor het gemak, maar nieuwe straatnamen zou ik niet meer naar mensen vernoemen. Dan zouden we geen gezeur meer hebben over inclusiviteit of wie een straatnaam verdiend en wie niet.
Dankjewel! Twee snelle reacties:
* Dat nummersysteem dat je oppert lijkt een beetje op de huidige postcodes. Ik denk niet dat mensen daar makkelijk de weg mee gaan vinden. En stel je voor dat je naar straat 12-23 moet en je ziet 11-23... zou je dan niet ook denken dat je in de buurt bent? Hoe dan ook: fijn dat je het met me eens bent.
* We zouden kunnen stoppen met het vernoemen van personen om discussie daarover te vermijden. Maar kunnen we dan nog wel straatnamen behouden zoals Bierkade en Wijnhaven (alcohol maakt meer kapot dan je lief is!), Sabel, Musket en Vuistbijl (moordwapens!), of met vernoemingen van (oorlogs)scheepstypen en roofdieren... om maar eens wat te noemen?
(Raad welke plaats met bovenstaande straatnamen)