Als een straat naar een persoon wordt genoemd, kiest men in het algemeen de schrijfwijze van de naam waaronder die persoon het meest bekend is. Op zich een eenvoudige regel. Wordt er een straat naar Johan Cruijff genoemd, dan kun je die het beste de Johan Cruijffstraat noemen. Je kunt overwegen om de naam met een y te schrijven omdat men dat in het buitenland veel deed, maar het zou stom zijn om de naam met een K of maar één f te schrijven.
Zo heeft de waterbouwkundige en meteoroloog Nicolaas Kruik een eenvoudige naam om voor een straatnaam te gebruiken, maar voor alle straten die naar hem genoemd zijn, is toch de gelatiniseerde naam gebruikt waaronder hij bekend werd: Cruquius. Die schrijfwijze is ook gekozen toen in 1849 stoomgemaal De Cruquius naar hem werd genoemd en daar is vervolgens weer de naam van het dorp Cruquius van afgeleid. Er zijn nu een aantal plaatsen met een Cruquiusstraat, terwijl een Kruikstraat natuurlijk veel gemakkelijker was geweest.
Men is het er niet altijd over eens wat de meest gebruikte variant van een naam is. Er zijn in Nederland ongeveer 150 straten naar Ludwig van Beethoven genoemd, maar daarvan is bij slechts een vijfde het voorvoegsel 'van' uit zijn achternaam ook in de straatnaam gebruikt. 80% van de naar hem genoemde straten heet dus gewoon Beethovenlaan, Beethovenstraat of iets dergelijks. Nou snap ik dat wel, want als hij in één adem wordt genoemd met Mozart en Haydn hebben mensen het meestal over 'Beethoven'. Dat zie je dus in de straatnaam terug. (Overigens dacht ik altijd dat hij Von Beethoven heette omdat hij Duits was, maar zijn opa kwam uit Mechelen en droeg gewoon een Nederlandse naam. Dat verklaart ook waarom er in Nederland geen Von Beethovenstraten zijn...)
Nog een voorbeeld van de variatie op een naam: Michiel de Ruyter. Naar hem zijn in Nederland ongeveer net zoveel straten genoemd als naar Beethoven, maar de variatie is bij De Ruyter veel groter. Ik zou het zelf logisch vinden om een straat die naar Michiel de Ruyter genoemd wordt de Michiel de Ruyterstraat te noemen. Die variant wordt echter maar gebruikt voor 10 van de 150 naar hem genoemde straten. De variant zonder zijn voornaam - dus De Ruyterstraat - komt iets meer dan veertig keer voor. Je kunt zijn naam ook met een ij schrijven, hoewel hij dat zelf niet deed. Je kunt er ook nog Admiraal voor zetten. Je kunt zijn tweede voornaam Adriaanszoon erbij gebruiken, en die kun je dan weer met 'aa' of 'ae' schrijven. Die varianten komen in Nederland allemaal voor.
Hoe doe je dat bij buitenlandse namen waarvan je niet precies weet hoe je die in het Nederlands moet schrijven? In wijken waar Mozart en Beethoven zijn vernoemd, is vaak ook wel een straat voor Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Zo hebben ze in Almelo een Tsjaikowskystraat, in Amersfoort een Tsjaikovskistraat, in Leiden een Tsjaikowskikade, in Oud-Beierland een Tjaikovskypad, in Rotterdam een Tsjaikofskilaan en in Voorschoten een Tsjaikovskilaan, en dan weet ik niet of ik alle varianten op zijn naam al gevonden heb. Ze doen maar wat, zo lijkt het. Bij de meeste straten die in Nederland naar Mahatma Gandhi zijn genoemd, is zijn naam netjes als 'Gandhi' geschreven. Behalve in Veenendaal want daar hebben ze een Ghandistraat, met de h net op een andere plek. In Zaandam konden ze niet kiezen waar de h moest en hebben ze dus nu een Ghandhihof.
In het Overtoomse Veld in Amsterdam zijn de straatnamen genoemd naar Nederlandse schilders uit de 19e en 20e eeuw. Men noemde de straten bijvoorbeeld naar Johannes Hilverdink, Antoon Derkinderen en Piet Mondriaan. Namen waar je je geen buil aan kunt vallen, zou je denken. Er werd in 1957 ook een straat genoemd naar de bekende schilder Willem Nuijen. Decennia lang hebben er mensen in de Willem Nuijenstraat gewoond, en met veel plezier ook zo begrijp ik uit de Facebook-groep De vrienden van de Willem Nuijenstraat. Alleen: de schilder heette helemaal geen Willem, maar Wijnand! In 2006 besloot men in Amsterdam daarom om de naam aan te passen in Wijnand Nuijenstraat. In Woerden en Den Haag hebben ze ook straten genoemd naar deze schilder: in Woerden is een Wijnant Nuijenstraat (met een t) en in Den Haag een Wijnand Nuyenstraat (met een y).
Ja, het is een hele eer als er een straat naar je wordt genoemd, maar dan moeten ze natuurlijk wel je naam goed schrijven.
(Een deel van deze tekst is eerder gepubliceerd in het boek Over straatnamen met name.)
Men is het er niet altijd over eens wat de meest gebruikte variant van een naam is. Er zijn in Nederland ongeveer 150 straten naar Ludwig van Beethoven genoemd, maar daarvan is bij slechts een vijfde het voorvoegsel 'van' uit zijn achternaam ook in de straatnaam gebruikt. 80% van de naar hem genoemde straten heet dus gewoon Beethovenlaan, Beethovenstraat of iets dergelijks. Nou snap ik dat wel, want als hij in één adem wordt genoemd met Mozart en Haydn hebben mensen het meestal over 'Beethoven'. Dat zie je dus in de straatnaam terug. (Overigens dacht ik altijd dat hij Von Beethoven heette omdat hij Duits was, maar zijn opa kwam uit Mechelen en droeg gewoon een Nederlandse naam. Dat verklaart ook waarom er in Nederland geen Von Beethovenstraten zijn...)
Nog een voorbeeld van de variatie op een naam: Michiel de Ruyter. Naar hem zijn in Nederland ongeveer net zoveel straten genoemd als naar Beethoven, maar de variatie is bij De Ruyter veel groter. Ik zou het zelf logisch vinden om een straat die naar Michiel de Ruyter genoemd wordt de Michiel de Ruyterstraat te noemen. Die variant wordt echter maar gebruikt voor 10 van de 150 naar hem genoemde straten. De variant zonder zijn voornaam - dus De Ruyterstraat - komt iets meer dan veertig keer voor. Je kunt zijn naam ook met een ij schrijven, hoewel hij dat zelf niet deed. Je kunt er ook nog Admiraal voor zetten. Je kunt zijn tweede voornaam Adriaanszoon erbij gebruiken, en die kun je dan weer met 'aa' of 'ae' schrijven. Die varianten komen in Nederland allemaal voor.
Hoe doe je dat bij buitenlandse namen waarvan je niet precies weet hoe je die in het Nederlands moet schrijven? In wijken waar Mozart en Beethoven zijn vernoemd, is vaak ook wel een straat voor Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Zo hebben ze in Almelo een Tsjaikowskystraat, in Amersfoort een Tsjaikovskistraat, in Leiden een Tsjaikowskikade, in Oud-Beierland een Tjaikovskypad, in Rotterdam een Tsjaikofskilaan en in Voorschoten een Tsjaikovskilaan, en dan weet ik niet of ik alle varianten op zijn naam al gevonden heb. Ze doen maar wat, zo lijkt het. Bij de meeste straten die in Nederland naar Mahatma Gandhi zijn genoemd, is zijn naam netjes als 'Gandhi' geschreven. Behalve in Veenendaal want daar hebben ze een Ghandistraat, met de h net op een andere plek. In Zaandam konden ze niet kiezen waar de h moest en hebben ze dus nu een Ghandhihof.
In het Overtoomse Veld in Amsterdam zijn de straatnamen genoemd naar Nederlandse schilders uit de 19e en 20e eeuw. Men noemde de straten bijvoorbeeld naar Johannes Hilverdink, Antoon Derkinderen en Piet Mondriaan. Namen waar je je geen buil aan kunt vallen, zou je denken. Er werd in 1957 ook een straat genoemd naar de bekende schilder Willem Nuijen. Decennia lang hebben er mensen in de Willem Nuijenstraat gewoond, en met veel plezier ook zo begrijp ik uit de Facebook-groep De vrienden van de Willem Nuijenstraat. Alleen: de schilder heette helemaal geen Willem, maar Wijnand! In 2006 besloot men in Amsterdam daarom om de naam aan te passen in Wijnand Nuijenstraat. In Woerden en Den Haag hebben ze ook straten genoemd naar deze schilder: in Woerden is een Wijnant Nuijenstraat (met een t) en in Den Haag een Wijnand Nuyenstraat (met een y).
Ja, het is een hele eer als er een straat naar je wordt genoemd, maar dan moeten ze natuurlijk wel je naam goed schrijven.
(Een deel van deze tekst is eerder gepubliceerd in het boek Over straatnamen met name.)
Reacties