In een land waar straten zijn genoemd naar schrijvers, kunstschilders, opera's en striphelden, mag je natuurlijk verwachten dat ook straten worden genoemd naar een andere populaire vorm van cultuur: voetbal. Voetbal beheerst het leven van een groot deel van de Nederlanders. De KNVB is met meer dan 1,2 miljoen leden met afstand de grootste sportbond van het land. Als het Nederlands elftal wedstrijden speelt op een EK of WK kleuren in het hele land de straten oranje. Toen Johan Cruijff overleed was het hele land in rouw. Voor veel spelers begint de carrière letterlijk met voetbal op straat. Wat zien we van dat alles in de Nederlandse straatnamen terug? Jurryt van de Vooren inspireerde me tot een voetbalronde door straatnamenland.
Ik begin makkelijk. Er zijn in Nederland drie plaatsen die een Voetbalstraat hebben, ergens in een wijk met allemaal sporten. Er ligt een Voetbalstraat in Den Haag, Rotterdam en Fijnaart.
Een logische plek om te zoeken naar straten die hun naam aan het voetbal te danken hebben, is rondom de bekendste voetbalstadions. Zo hebben ze in Eindhoven de PSV-laan, ligt in Leeuwarden het Cambuurplein bij het Cambuurstadion (beide namen verwijzen naar Camminghaburen), in Kerkrade de Roda J.C. Ring, in Amsterdam de Arena Boulevard en het weggetje langs stadion De Vliert in Den Bosch heet officieel Sportpark De Vliert. De grote straat langs datzelfde stadion heet trouwens gewoon Stadionlaan.
Zo hebben ze zich er op wel meer plaatsen gemakkelijk vanaf gemaakt, want ook in Almelo, Rosmalen en Utrecht hebben ze een Stadionlaan in de buurt van het voetbalstadion. In Eindhoven, Emmen, Maastricht, Nijmegen en Zwolle hebben ze een Stadionplein, in Breda een Stadionstraat, en in Alkmaar, Heerenveen en Maastricht een Stadionweg. In Rotterdam ligt bij de Kuip een Stadionlaan, een Stadionviaduct, een Stadionweg en ook nog een Korte Stadionweg. In Rotterdam houden ze wel van dubbelop, want de straten rondom het Spartastadion heten Spartapark-Noord, Spartapark-Oost, Spartapark-West en... Spartastraat. In Rotterdam ligt trouwens ook nog de RFC-weg, genoemd naar de voormalige voetbalclub RFC.
Rondom de stadions liggen soms ook straten die naar voetballers genoemd zijn. Bij het stadion van Heerenveen ligt niet alleen de Abe Lenstra boulevard, maar ook straten die genoemd zijn naar de spelers Anton Dalhuysen, Hendrik Huisman en Henny Jonkman. Bij het stadion van NAC Breda ligt de Rat Verleghstraat - het stadion zelf is trouwens ook naar Rat Verlegh genoemd. En bij de Kuip in Rotterdam ligt sinds 2011 ook de Coen Moulijnweg.
Voormalige voetbalstadions
Dan kijken we verder bij de woonwijken die zijn gebouwd op een plek waar ooit een station stond. Want wat is er nou leuker dan de straten in die wijk vernoemen naar voetballers? Een voorbeeld daarvan vinden we in Groningen op de plek waar het oude Oosterparkstadion stond. De straatnamen Langezijde en Parkzijde herinneren er aan het oude stadion. De Henk Cornelisstraat, Jan Groningerstraat, Piet Fransenlaan, Tjerk Bolhuisstraat en Piet de Koestraat herinneren aan de voetballers die er ooit speelden.
In Amsterdam is een woonwijk gebouwd op de plek waar ooit het Stadion de Meer stond. Ook daar verwijzen de straatnamen naar namen uit de voetbalgeschiedenis, maar men koos daar niet voor beroemde Ajacieden, maar naar namen van stadions waar Ajax ooit een finale heeft gewonnen. De straten heten daar nu Anfieldroad, Bernabeuhof, Delle Alpi-hof, Praterlaan, Stade de Colombes en Wembleylaan. De centrale weg in de wijk is genoemd naar het oude stadion zelf: Esplanade de Meer.
Personen uit de voetbalwereld
Op allerlei plekken in het land zijn straten genoemd naar personen uit de wereld van de voetbalsport. Dat zijn vooral voetballers, maar er zijn ook bestuurders, scheidsrechters en voetbaljournalisten waar straten naar genoemd zijn. De naam die het meest voorkomt is die van Pim Mulier. Hij introduceerde allerlei sporten in Nederland zoals hockey en tennis, maar ook voetbal. Geen wonder dat er straten naar hem genoemd zijn in Alphen aan den Rijn, Amsterdam, Den Haag, Franeker, Gouda, Haarlem, Heerenveen, Sneek, Stiens en Zwolle.
In Dordrecht, Gouda, Utrecht, Waalwijk en Zaandam zijn straten genoemd naar Karel Lotsy. Hij was voorzitter van voetbalclub HFC en later ook voorzitter van de KNVB (hij was ook nog voorzitter van de NSF (nu onderdeel van NOC-NSF) en driemaal chef de mission op de Olympische Spelen, dus misschien dat hij daar ook nog een straat aan verdiend heeft). En dan zijn er nog een paar voetballers waar meerdere straten in het land naar genoemd zijn: Abe Lenstra (met straten in Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Oldenzaal en Rosmalen), Beb Bakhuys (in Amsterdam, Den Haag en Zwolle) en Bok de Korver (in Amsterdam, Gouda en Rotterdam).
Rotterdam blinkt wel uit in het vernoemen van oud-voetballers. Behalve de namen die ik hierboven al noemde, zijn er nog straten genoemd naar - hou je vast - Adri van Male, Adriaan Koonings, Bas Paauwe, Bert Heesakker, Bertus Bul, Cas Ruffelse, Cor Kieboom, Dirk van Prooije, Ernst Happel, Guus Brox, Henk van Spaandonck, Henk Zon, Jan Linssen, Jan Petterson, Johan Weber, Jos Coler, Kees Koornneef, Kees Pijl, Kees van Hasselt, een Vente, Leendert van Zandvliet, Marie Overeijnder, Meerum Terwogt, Ok Formenoy, Puck van Heel, Richard Dombi, Rinus Terlouw, Theo Laseroms en Wim Lagendaal. Dat is meer dan genoeg voor een elftal.
Ik noemde hierboven al de wijk in Groningen op de plek van het voormalige Oosterparkstadion. Maar ook in de Groningse wijk Beijum zijn de straten genoemd naar voetballers, in dit geval va GVAV en Be Quick. Hier liggen de Appie Groenlaan, de Hans Tetznerlaan, de Henk Plenterlaan, de Klaas Buistlaan, de Klaas de Witpad, de Klaas Schipperlaan, de Otto Bonsemalaan, de Siebold Sissinghlaan en de Tonny van Leeuwenlaan.
In Amsterdam zijn straten genoemd naar Wim Anderiesen, Bob Haarms, Daan Rodenburgh, Faas Wilkes, Han Hollander, Hans Weerum Terwogt, Jan Thomée, Jasper Warner, Leo Horn en Rinus Michels. In Den Haag liggen straten die genoemd zijn naar Aad Mansveld, Ad van Emmenes, Bertus de Harder en Harry Denis. En in Deventer naar Bert van Marwijk, David Wijnveldt, Han Hollander en Leo Halle vernoemd. Op andere plekken in het land kwam ik ook nog straten tegen waarmee Charley Bosveld, Henk van Riessen, Toon Schröder, Wim van Tuijl, Jan Dommering, Kick Smit, Piet Kraak, Willem Tomassen en O.C. Huisman herinnerd worden.
Een eervolle vermelding is er nog voor Almere, waar in de Stripheldenbuurt het Kick Wilstraplantsoen ligt. Kick Wilstra is een voetballende stripfiguur, die in de jaren '50 erg populair was in Nederland.
De grote afwezige in deze lijst is Johan Cruijff. Hij overleed een jaar geleden, maar er is nog nergens een straat naar hem genoemd. Op een aantal plekken voert men daarvoor als reden aan dat hij nog geen tien jaar dood is, maar die reden vormde ook geen probleem bij de vernoeming van bijvoorbeeld Coen Moulijn en Bobby Haarms, en Bert van Marwijk is zelfs bij leven al vernoemd.
Oproep: is dit alles?
Hoewel het alles bij elkaar al een behoorlijk lange lijst is, kan ik me heel goed voorstellen dat ik nog allerlei straatnamen gemist heb die ook op een of andere manier met voetbal te maken hebben. Er zijn vast nog her en der straten genoemd naar lokale voetballers, oude clubs of voormalige stadions. Weet jij een voetbalstraat die ik hierboven nog niet genoemd heb, of heb je een andere opmerking of aanvulling bij dit verhaal? Dan hoor ik dat graag in een reactie onder dit verhaal.
Een logische plek om te zoeken naar straten die hun naam aan het voetbal te danken hebben, is rondom de bekendste voetbalstadions. Zo hebben ze in Eindhoven de PSV-laan, ligt in Leeuwarden het Cambuurplein bij het Cambuurstadion (beide namen verwijzen naar Camminghaburen), in Kerkrade de Roda J.C. Ring, in Amsterdam de Arena Boulevard en het weggetje langs stadion De Vliert in Den Bosch heet officieel Sportpark De Vliert. De grote straat langs datzelfde stadion heet trouwens gewoon Stadionlaan.
Zo hebben ze zich er op wel meer plaatsen gemakkelijk vanaf gemaakt, want ook in Almelo, Rosmalen en Utrecht hebben ze een Stadionlaan in de buurt van het voetbalstadion. In Eindhoven, Emmen, Maastricht, Nijmegen en Zwolle hebben ze een Stadionplein, in Breda een Stadionstraat, en in Alkmaar, Heerenveen en Maastricht een Stadionweg. In Rotterdam ligt bij de Kuip een Stadionlaan, een Stadionviaduct, een Stadionweg en ook nog een Korte Stadionweg. In Rotterdam houden ze wel van dubbelop, want de straten rondom het Spartastadion heten Spartapark-Noord, Spartapark-Oost, Spartapark-West en... Spartastraat. In Rotterdam ligt trouwens ook nog de RFC-weg, genoemd naar de voormalige voetbalclub RFC.
Rondom de stadions liggen soms ook straten die naar voetballers genoemd zijn. Bij het stadion van Heerenveen ligt niet alleen de Abe Lenstra boulevard, maar ook straten die genoemd zijn naar de spelers Anton Dalhuysen, Hendrik Huisman en Henny Jonkman. Bij het stadion van NAC Breda ligt de Rat Verleghstraat - het stadion zelf is trouwens ook naar Rat Verlegh genoemd. En bij de Kuip in Rotterdam ligt sinds 2011 ook de Coen Moulijnweg.
Voormalige voetbalstadions
Dan kijken we verder bij de woonwijken die zijn gebouwd op een plek waar ooit een station stond. Want wat is er nou leuker dan de straten in die wijk vernoemen naar voetballers? Een voorbeeld daarvan vinden we in Groningen op de plek waar het oude Oosterparkstadion stond. De straatnamen Langezijde en Parkzijde herinneren er aan het oude stadion. De Henk Cornelisstraat, Jan Groningerstraat, Piet Fransenlaan, Tjerk Bolhuisstraat en Piet de Koestraat herinneren aan de voetballers die er ooit speelden.
In Amsterdam is een woonwijk gebouwd op de plek waar ooit het Stadion de Meer stond. Ook daar verwijzen de straatnamen naar namen uit de voetbalgeschiedenis, maar men koos daar niet voor beroemde Ajacieden, maar naar namen van stadions waar Ajax ooit een finale heeft gewonnen. De straten heten daar nu Anfieldroad, Bernabeuhof, Delle Alpi-hof, Praterlaan, Stade de Colombes en Wembleylaan. De centrale weg in de wijk is genoemd naar het oude stadion zelf: Esplanade de Meer.
Personen uit de voetbalwereld
Op allerlei plekken in het land zijn straten genoemd naar personen uit de wereld van de voetbalsport. Dat zijn vooral voetballers, maar er zijn ook bestuurders, scheidsrechters en voetbaljournalisten waar straten naar genoemd zijn. De naam die het meest voorkomt is die van Pim Mulier. Hij introduceerde allerlei sporten in Nederland zoals hockey en tennis, maar ook voetbal. Geen wonder dat er straten naar hem genoemd zijn in Alphen aan den Rijn, Amsterdam, Den Haag, Franeker, Gouda, Haarlem, Heerenveen, Sneek, Stiens en Zwolle.
In Dordrecht, Gouda, Utrecht, Waalwijk en Zaandam zijn straten genoemd naar Karel Lotsy. Hij was voorzitter van voetbalclub HFC en later ook voorzitter van de KNVB (hij was ook nog voorzitter van de NSF (nu onderdeel van NOC-NSF) en driemaal chef de mission op de Olympische Spelen, dus misschien dat hij daar ook nog een straat aan verdiend heeft). En dan zijn er nog een paar voetballers waar meerdere straten in het land naar genoemd zijn: Abe Lenstra (met straten in Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Oldenzaal en Rosmalen), Beb Bakhuys (in Amsterdam, Den Haag en Zwolle) en Bok de Korver (in Amsterdam, Gouda en Rotterdam).
Rotterdam blinkt wel uit in het vernoemen van oud-voetballers. Behalve de namen die ik hierboven al noemde, zijn er nog straten genoemd naar - hou je vast - Adri van Male, Adriaan Koonings, Bas Paauwe, Bert Heesakker, Bertus Bul, Cas Ruffelse, Cor Kieboom, Dirk van Prooije, Ernst Happel, Guus Brox, Henk van Spaandonck, Henk Zon, Jan Linssen, Jan Petterson, Johan Weber, Jos Coler, Kees Koornneef, Kees Pijl, Kees van Hasselt, een Vente, Leendert van Zandvliet, Marie Overeijnder, Meerum Terwogt, Ok Formenoy, Puck van Heel, Richard Dombi, Rinus Terlouw, Theo Laseroms en Wim Lagendaal. Dat is meer dan genoeg voor een elftal.
Ik noemde hierboven al de wijk in Groningen op de plek van het voormalige Oosterparkstadion. Maar ook in de Groningse wijk Beijum zijn de straten genoemd naar voetballers, in dit geval va GVAV en Be Quick. Hier liggen de Appie Groenlaan, de Hans Tetznerlaan, de Henk Plenterlaan, de Klaas Buistlaan, de Klaas de Witpad, de Klaas Schipperlaan, de Otto Bonsemalaan, de Siebold Sissinghlaan en de Tonny van Leeuwenlaan.
In Amsterdam zijn straten genoemd naar Wim Anderiesen, Bob Haarms, Daan Rodenburgh, Faas Wilkes, Han Hollander, Hans Weerum Terwogt, Jan Thomée, Jasper Warner, Leo Horn en Rinus Michels. In Den Haag liggen straten die genoemd zijn naar Aad Mansveld, Ad van Emmenes, Bertus de Harder en Harry Denis. En in Deventer naar Bert van Marwijk, David Wijnveldt, Han Hollander en Leo Halle vernoemd. Op andere plekken in het land kwam ik ook nog straten tegen waarmee Charley Bosveld, Henk van Riessen, Toon Schröder, Wim van Tuijl, Jan Dommering, Kick Smit, Piet Kraak, Willem Tomassen en O.C. Huisman herinnerd worden.
Een eervolle vermelding is er nog voor Almere, waar in de Stripheldenbuurt het Kick Wilstraplantsoen ligt. Kick Wilstra is een voetballende stripfiguur, die in de jaren '50 erg populair was in Nederland.
De grote afwezige in deze lijst is Johan Cruijff. Hij overleed een jaar geleden, maar er is nog nergens een straat naar hem genoemd. Op een aantal plekken voert men daarvoor als reden aan dat hij nog geen tien jaar dood is, maar die reden vormde ook geen probleem bij de vernoeming van bijvoorbeeld Coen Moulijn en Bobby Haarms, en Bert van Marwijk is zelfs bij leven al vernoemd.
Oproep: is dit alles?
Hoewel het alles bij elkaar al een behoorlijk lange lijst is, kan ik me heel goed voorstellen dat ik nog allerlei straatnamen gemist heb die ook op een of andere manier met voetbal te maken hebben. Er zijn vast nog her en der straten genoemd naar lokale voetballers, oude clubs of voormalige stadions. Weet jij een voetbalstraat die ik hierboven nog niet genoemd heb, of heb je een andere opmerking of aanvulling bij dit verhaal? Dan hoor ik dat graag in een reactie onder dit verhaal.
Reacties
"Onderzoek van het beperkt aanwezige bronnenmateriaal heeft tot nu toe slechts geleid tot één naam: de oud-Quickspeler en eenmalig international Han Engelsman. De heer Severijn merkt terecht op, dat er al een Niek Engelschmanstraat [lees: Niek Engelschmanlaan] is, zodat deze naam niet gebruikt kan worden.
Op de vraag van de heer Depla, of NEC al met suggesties is gekomen, wordt negatief geantwoord. Hij zal opnieuw contact met hen opnemen. Hij zal opnieuw contact met hen opnemen. Ook het Regionaal Archief Nijmegen verricht hun onderzoek."
Ruim tien jaar later zijn de paden in het Goffertpark nog altijd naamloos (met uitzondering van het Konijnenpad). Mijn voorstel om de snelfietsroute dwars door het park de naam Vitessepad te geven, vond geen gehoor.
Bij de van de Weerdstraat staat geen voornaam, omdat zowel Charley van de Weerd als Ton van de Weerd met deze straat is vernoemd. En allebei een eigen straat geven zou tot verwarring leiden.
* Charley van de Weerd (18 jan. 1922 –3 febr. 2008), was ‘voetballer van de (twintigste) eeuw’ in Wageningen en topscorer aller tijden.
* Ton van de Weerd (10 okt. 1940 - 15 juli 2011), speelde het meeste aantal wedstrijden voor de FC. Hij was heel belangrijk voor de FC: hij had een lange staat van dienst, en was ook nog assistent trainer.
* Evert van der Heijden (15 okt. 1900 – 27 dec. 1959), speelde 1917-1939 voor Wageningen. Hij was de eerste Wageningse speler die werd geselecteerd voor het Nederlands elftal. Na zijn spelersloopbaan was Van der Heijden zowel voor als direct na de oorlog als trainer aan Wageningen verbonden.
* Job Jansen (12 juni 1915 – 9 nov. 1977) debuteerde in 1933 in het eerste elftal en speelde in totaal 410 competitiewedstrijden tijdens zijn loopbaan die 22 jaar duurde. Met Wageningen won hij twee keer de KNVB-beker: in 1939 en in 1948.
* Frans Beijer (23 maart 1922 – 15 nov. 1963) debuteerde in 1941 als middenvelder in het eerste elftal. Na de oorlog vormde hij samen met Job Jansen een ijzersterk verdedigingsduo. Hij werd herhaaldelijk gekozen voor het oostelijk elftal.
Zie de facebookpagina van het Gemeentearchief Wageningen.
Vers van de pers. Dank voor deze aanvulling!
Deze straat heet naar Cornelis Alidanus Pijl, 1897-1976, voetballer Sportclub Feijenoord (sinds 1970: Feyenoord).
Cor Kieboomplein
Cornelis Rocus Johannes Kieboom, 1901-1982, voorzitter Sportclub Feijenoord (sinds 1970: Feyenoord).
Puck van Heelstraat
Deze straat is vernoemd naar Gerardus Henricus (Puck) van Heel, 1904-1984, voetballer bij Sportclub Feijenoord.
Jan Pettersonstraat
Deze straat is vernoemd naar Johannes Bernardus Petterson, 1898-1955, voetballer Sportclub Feijenoord (sinds 1970: Feyenoord).
Ernst Happelstraat
Ernst Franz Happel (1925-1992) voetbaltrainer van Sportclub Feyenoord.
Ook:
Adri van Malestraat
Adriaan Kooningstraat
Bas Pauwestraat
Bert Heesakkerstraat
Bertus Bulstraat
Coen Moulijnweg
Van Zandvlietplein
Overigens kunnen beroemdheden met een straatnaam die allang overleden zijn, ook nog in de problemen komen. Karel Lotsy is één van de meest vergeven voetbalgerelateerde straatnamen. Totdat een discussie losbrak over zijn oorlogsverleden. Amsterdam hernoemde zijn laan meteen naar Gustav Mahler. Iets te snel omdat ze bij de gemeente Hard gras 69 niet hadden gelezen. Het bleek toch wat anders te liggen, zo kwam naar voren uit onderzoek van Frank van Kolfschooten.
Dan het drama Michels. Niet omdat hij alleen trainer bij de finale van 1971 was en dus niet aan de criteria voldeed. Hij was in beeld om de brug op de ring boven de weg naar Diemen met zijn naam nog groter maken. Er zat symboliek achter juist deze naamgeving, Michels ‘was de verbinder’ volgens het stadsdeel, daar paste de grote brug bij tussen de broedergemeenten Amsterdam en Diemen. Michels was net voor zijn overlijden in maart 2005 op de hoogte gesteld van het voornemen Viaduct Middenweg om te dopen en was er zeer content mee. Maar het was een brug te ver. Rijkswaterstaat gaat over die brug. Die doen daar niet aan, bruggen vernoemen naar levende mensen en, nog meer gekkigheid, naar voetballers. Het werd wat anders iets verderop. De Rinus Michels brug overdekt bij Betondorp onder de Middenweg een sloot, de Tweede Molenwetering. Een brug die in tegenstelling tot de spelersbruggen in Park De Meer er al sinds de jaren twintig was, Amsterdamse School van de gerenommeerde architect Piet Kramer. De ‘brug’ heette voorheen Ongenummerde duiker en is er met Michels naam wel op vooruit gegaan. Michels heeft overigens als genoemd wel een laan gekregen in Amsterdam-West. Zijn opvolger Ștefan Kovács die twee keer de Europa Cup won, is vergeten bij de bruggen naamgeving. De aanvoerder van het team in 1971 Vasović kreeg een fietsbrug over de ringweg en die verzorgt wel de verbinding met Diemen.
Ook de Heinz Stuy brug iets verderop staat net als die van Michels en Vasović niet in Park de Meer zoals de woonwijk nu heet, maar symbolisch net daarbuiten. Net als Stuy die nooit in Amsterdam heeft gewoond, maar in de buurt, in IJmuiden. En de brug is net zo robuust als de man zelf. Van steen, de rest van het elftal met bruggen op het oude veld moet het met hout doen. Keeper Stuy heeft zich tamelijk overtuigend gekwalificeerd voor zijn brug en dat ga je ook weten als je hem een hand geeft: met duim en wijsvinger tegen elkaar die een 0 uitbeelden en met drie vingers gestrekt ernaast: ‘drie Europa Cup finales, 0 doelpunten tegen!’