Als je het Groningse dorp Bedum aan de noordkant uitrijdt, kom je langs een paar straatnamen die ook veel in andere plaatsen voorkomen: de Irenelaan (50x), de Parallelweg (225x) en de Lageweg (67x). En dan ineens ligt daar een straat met de bijzondere naam Wroetende Mol. Het lijkt me niet nodig om te zeggen dat die straatnaam uniek is. Wie noemt er nu een straat naar een wroetende mol?!
Een mol die wroet, en dat daar dan een straat naar genoemd wordt. Ik vind dat mooi. Ik heb even gekeken of er meer 'dieren of dingen die iets doen' zijn waar een straat naar genoemd is. Ik vond er nog acht in Nederland: de Vliegende Koffer in Eindhoven (genoemd naar een sprookje), de Vliegende Vaart in Terneuzen, Vliegend Hert in Deventer (genoemd naar een insect), de Vliegende Hollanderstraat in Rijsenhout, de Vliegend Hertlaan in Utrecht (genoemd naar een oud schip), De Helpende Hand in Amstelveen, de Gloeiende Spijker in Nieuwerbrug (genoemd naar een molen die in brand vloog en daarna op een grote spijker leek) en de Razende Bol in Heemskerk (genoemd naar een zandplaat bij Texel). Het zijn er niet veel, maar het komt dus wel vaker voor dat straten worden genoemd naar dieren of dingen die iets doen. Maar ik vind die wroetende mol toch wel het mooist.
Terug naar de Wroetende Mol in Bedum. Want hoe komt die straat nou aan zijn naam? De straat komt uit op de Bedumerweg en die loopt langs het Boterdiep. Daar op die hoek stond heel vroeger een herberg die 'De Wroetende Mol' heette. Het lijkt er erg op dat de straat dus gewoon naar de herberg is genoemd. Dat kwam vroeger wel vaker voor: herbergen werden vaak gebruikt als herkenningspunt in een routebeschrijving - "bij de Wroetende Mol moet je links" - en zo droegen ze hun naam over aan de straat waaraan ze lagen. In de stad Groningen waren vroeger bijvoorbeeld herbergen met mooie namen zoals 'De Blauwe Engel', 'De Bruine Ruiter', 'De Vergulde Helm' en de 'De Witte Swaen', en daar hebben ze in die stad de straatnamen Engelenpoortje, Bruine Ruiterstraat, Helmsgang en Zwanestraat aan te danken.
Dat er in de stad Groningen een heleboel herbergen waren, is niet zo vreemd. Maar wie begint er nou een herberg iets ten noorden van een dorpje zoals Bedum, in the middle of nowhere? Ik schreef al dat de Wroetende Mol uitkomt op het Boterdiep. Dat is een oude trekvaart die aan het begin van de zeventiende eeuw werd gegraven van de stad Groningen naar Uithuizen. Het eerste stuk van Groningen naar Bedum is het oudste; dat dateert uit 1625. De herberg was ooit een halteplaats voor alle dorstige en hongerige lieden die daar per trekschuit voorbijkwamen. Best een slimme plek dus om een herberg te beginnen.
De straat is dus waarschijnlijk ooit naar die herberg genoemd. Maar daarmee zijn we er nog niet. Want waarom noemde men die herberg dan naar een wroetende mol? Dat heb ik niet kunnen achterhalen, maar ik kan er wel naar raden. In het Nieuwsblad van het Noorden van 18 maart 1926 schreef men over de naam van deze herberg: "De bewoner van dit café moet inderdaad een wijsgeer zijn geweest. Een groote tuin.... veel werk.... zal gedacht hebben en niet onaardig gaf hij z'n café den naam 'De Wroetende Mol'." Of misschien was het wel een metafoor, zoals de naam van herberg 'De Mol' die vroeger aan de weg van Zwolle naar Almelo stond. Op het uithangbord van die herberg stond de tekst "Al wroetend komt men er door". Dat wordt wel eens uitgelegd als een verwijzing naar de slechte kwaliteit van de wegen in die tijd; misschien geldt dezelfde verklaring wel voor de naam van de herberg in Bedum. Het blijft allemaal gissen... misschien zaten er gewoon wel veel mollen in de grond rondom de herberg.
Het pand op de hoek van de Wroetende Mol staat er trouwens nog steeds. En het heeft nog steeds een uithangbord met 'De Wroetende Mol' erop. Als je het pand zoekt, moet je de straatnaam invoeren in je navigatiesysteem. Dat is dus net andersom dan vroeger.
Terug naar de Wroetende Mol in Bedum. Want hoe komt die straat nou aan zijn naam? De straat komt uit op de Bedumerweg en die loopt langs het Boterdiep. Daar op die hoek stond heel vroeger een herberg die 'De Wroetende Mol' heette. Het lijkt er erg op dat de straat dus gewoon naar de herberg is genoemd. Dat kwam vroeger wel vaker voor: herbergen werden vaak gebruikt als herkenningspunt in een routebeschrijving - "bij de Wroetende Mol moet je links" - en zo droegen ze hun naam over aan de straat waaraan ze lagen. In de stad Groningen waren vroeger bijvoorbeeld herbergen met mooie namen zoals 'De Blauwe Engel', 'De Bruine Ruiter', 'De Vergulde Helm' en de 'De Witte Swaen', en daar hebben ze in die stad de straatnamen Engelenpoortje, Bruine Ruiterstraat, Helmsgang en Zwanestraat aan te danken.
Dat er in de stad Groningen een heleboel herbergen waren, is niet zo vreemd. Maar wie begint er nou een herberg iets ten noorden van een dorpje zoals Bedum, in the middle of nowhere? Ik schreef al dat de Wroetende Mol uitkomt op het Boterdiep. Dat is een oude trekvaart die aan het begin van de zeventiende eeuw werd gegraven van de stad Groningen naar Uithuizen. Het eerste stuk van Groningen naar Bedum is het oudste; dat dateert uit 1625. De herberg was ooit een halteplaats voor alle dorstige en hongerige lieden die daar per trekschuit voorbijkwamen. Best een slimme plek dus om een herberg te beginnen.
De straat is dus waarschijnlijk ooit naar die herberg genoemd. Maar daarmee zijn we er nog niet. Want waarom noemde men die herberg dan naar een wroetende mol? Dat heb ik niet kunnen achterhalen, maar ik kan er wel naar raden. In het Nieuwsblad van het Noorden van 18 maart 1926 schreef men over de naam van deze herberg: "De bewoner van dit café moet inderdaad een wijsgeer zijn geweest. Een groote tuin.... veel werk.... zal gedacht hebben en niet onaardig gaf hij z'n café den naam 'De Wroetende Mol'." Of misschien was het wel een metafoor, zoals de naam van herberg 'De Mol' die vroeger aan de weg van Zwolle naar Almelo stond. Op het uithangbord van die herberg stond de tekst "Al wroetend komt men er door". Dat wordt wel eens uitgelegd als een verwijzing naar de slechte kwaliteit van de wegen in die tijd; misschien geldt dezelfde verklaring wel voor de naam van de herberg in Bedum. Het blijft allemaal gissen... misschien zaten er gewoon wel veel mollen in de grond rondom de herberg.
Het pand op de hoek van de Wroetende Mol staat er trouwens nog steeds. En het heeft nog steeds een uithangbord met 'De Wroetende Mol' erop. Als je het pand zoekt, moet je de straatnaam invoeren in je navigatiesysteem. Dat is dus net andersom dan vroeger.
Reacties
De Buitenpepers is een woonwijk in de stad 's-Hertogenbosch. De wijk ligt ten westen van de A2. De straatnamen hebben geen namen, maar zijn genummerd; van Eerste Buitenpepers tot en met de Achtste Buitenpepers.
Groet,
Bert
Ik citeer: Een andere, mogelijke verklaring van de naam Peperstraat geeft Marcel van der Heijden (Bossche Bladen, 2004, 4). Er zijn meerdere planten die in de volksmond een naam hebben met 'peper'. Zo is er een plant die mattenbies heet (officieel Scirpus Lacustris), gebruikt om stoelen te matten, die ook peper genoemd werd. De plant groeit overvloedig in nat, moerassig terrein. Het is goed mogelijk dat namen voor gronden als Pepers, Buitenpepers, Peperkamp, Pepersteeg, Pepereind en Peperwei samenhangen met ter plaatse groeiende mattenbies. Harde conclusies zijn moeilijk te trekken. Maar als door onderzoek aangetoond wordt, dat bij De Pepers vroeger stoelenmatters woonden, zou dat de door Van der Heijden gegeven verklaring kunnen ondersteunen.
Succes,
Bert
Groet,
Bert
"De naam Loerhaze heeft de zandweg te danken aan een boerderij, die aan de weg heeft gestaan. In de gevel van de oude boerderij bevond zich een steen, welke nu is aangebracht in de muur naast de voordeur van de nieuwe woning, die er geplaatst is. Op de steen staat de naam het Loerhaasje en J.B. Solner Jr. 1861. Johan Bernard Solner was de eigenaar van het boerderijtje.
Verder heb ik er niets over kunnen vinden. (Uit het Scholtampt van Lochem, nr. 22 uit 1991, blz. 24)
Wat betreft een verklaring voor de naam: Hazen hebben de gewoonte om regelmatig rechtop te gaan zitten en dan rondom zich te kijken, om te zien of er ook gevaar dreigt. Voor het om zich heen kijken gebruiken ze hier wel het woord loeren. Volgens mij is een loerhaas zo’n rechtopzittende haas, die om zich heen kijkt. Mogelijk vond men deze typische houding iets om het boerderijtje naar te noemen.
Het is maar een veronderstelling."
Loerhaze is met die verklaring ook een dier dat iets doet.