Iedereen heeft zich natuurlijk wel eens afgevraagd hoeveel straatnamen er nou daadwerkelijk op -straat eindigen. En dus heb ik dat eindelijk maar eens uitgezocht. Dat leverde schokkende conclusies op.
Voordat ik alle antwoorden ga onthullen, moet je eerst maar eens voor jezelf proberen te bedenken hoeveel procent van de straatnamen in Nederland op -straat eindigt. Is dat meer of minder dan 60 procent? En hoe zit dat bij -weg, -singel en -laan? Zou je een top-10 kunnen maken van de populairste achtervoegsels voor straatnamen? En voldoen de grote steden precies aan het patroon van het landelijk gemiddelde. Denk daar even rustig over na... dan komen dadelijk de antwoorden.
Op een regenachtige zondagmiddag heb ik eens alle Nederlandse straatnamen op een rijtje gezet. Vervolgens heb ik ze opgesplitst naar achtervoegsel. Daarbij heb ik onderscheid gemaakt tussen de volgende achtervoegsels: -akker, -akkers, -brink, -broek, -burg, -dijk, -dreef, -eind, -erf, -gracht, -heuvel, -hof, -kade, -kamp, -kanaal, -laan, -markt, -pad, -park, -plaats, -plantsoen, -plein, -singel, -sloot, -steeg, -straat, -veld, -waard, -wal, -weg en -wegje. Dan blijft er nog een groep over met 'overige' straatnamen die een veel minder courant of zelfs helemaal geen achtervoegsel hebben.
Het zal niet verbazen dat het achtervoegsel -straat inderdaad het meest voorkomt, met -weg op plek twee. Wat mij wel verrastte is dat deze twee samen nog niet eens 50% van de straatnamen vormen; dat had ik zelf hoger ingeschat. Blijkbaar zit er toch veel meer spreiding in dan ik dacht. Dit is de complete top-10 van straatnamenachtervoegsels in Nederland:
En wat voor conclusies heeft het onderzoek opgeleverd?
Hoe nuttig is het nou om dit allemaal uit te zoeken? Ach, ik vind het wel leuk om te weten. En het houdt me van de straat...
Op een regenachtige zondagmiddag heb ik eens alle Nederlandse straatnamen op een rijtje gezet. Vervolgens heb ik ze opgesplitst naar achtervoegsel. Daarbij heb ik onderscheid gemaakt tussen de volgende achtervoegsels: -akker, -akkers, -brink, -broek, -burg, -dijk, -dreef, -eind, -erf, -gracht, -heuvel, -hof, -kade, -kamp, -kanaal, -laan, -markt, -pad, -park, -plaats, -plantsoen, -plein, -singel, -sloot, -steeg, -straat, -veld, -waard, -wal, -weg en -wegje. Dan blijft er nog een groep over met 'overige' straatnamen die een veel minder courant of zelfs helemaal geen achtervoegsel hebben.
Het zal niet verbazen dat het achtervoegsel -straat inderdaad het meest voorkomt, met -weg op plek twee. Wat mij wel verrastte is dat deze twee samen nog niet eens 50% van de straatnamen vormen; dat had ik zelf hoger ingeschat. Blijkbaar zit er toch veel meer spreiding in dan ik dacht. Dit is de complete top-10 van straatnamenachtervoegsels in Nederland:
- straat: 32,2%
- weg: 14,5%
- laan: 9,9%
- hof: 2,9%
- plein: 2,2%
- dijk: 2,0%
- pad: 2,0%
- singel: 0,8%
- dreef: 0,7%
- steeg: 0,7%
En wat voor conclusies heeft het onderzoek opgeleverd?
- De categorie 'overig' vormt maar liefst 26,9% van het totaal. In Nederland heeft bijna een derde van alle straatnamen dus geen achtervoegsel, óf een achtervoegsel dat verder nauwelijks voorkomt. Bij dat eerste moet je denken aan straatnamen zoals Achterom, Aan de Vaart, Albatros en Appollovlinder, bij de tweede aan namen zoals Appeltuin, Arenborgh en Argonautenrede.
- Van achtervoegsels zoals -plaats, -gracht, -brink en -kanaal zou je misschien verwachten dat ze vaak voorkomen. Ze ogen in ieder geval heel vertrouwd. In werkelijkheid komen deze echter helemaal niet zo vaak voor; ieder in totaal minder dan 400 keer en dat is minder dan 0,2%. Dat is zelfs minder dan het achtervoegsel -kruid.
- In de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) zijn relatief veel meer -straten. Het aandeel van het achtervoegsel -straat is daar niet 32,2% maar 45,7%. Er zijn in deze steden juist relatief weinig -wegen: geen 14,5% maar slechts 6,1%. Je kunt je voorstellen dat dat in landelijke gebieden net andersom is. Amsterdam en Rotterdam hebben relatief weinig -lanen, en Utrecht en Den Haag juist relatief veel. Den Haag heeft relatief veel -pleinen (waaronder het Plein). Het aandeel 'overig' is in deze vier steden ruim ondergemiddeld, waarvan in Utrecht met 9,3% het laagst.
- Ik heb ook gekeken naar alle provinciehoofdsteden. Deze hebben relatief meer -straten dan het Nederlands gemiddelde, met uitzondering van Lelystad. Daar heeft maar 20,2% het achtervoegsel -straat en het aandeel 'overig' is in Lelystad met 46,5% juist extreem hoog. Dat heeft er natuurlijk allemaal mee te maken dat die stad relatief nieuw is en er dus geen historische en traditionele straatnamen zijn. Ik schreef daar jaren geleden al over: In Lelystad is bijna geen straat te vinden.
- De straatnamen uit het Monopolyspel sluiten helemaal niet aan bij het Nederlandse beeld, maar wel bij de cijfers die we bij de grote steden zien. Logisch, want de Monopoly-straten komen allemaal uit die grote steden. Van de 22 straatnamen uit het spel eindigen er negen op -straat (dat is 40,9%) en eentje op -weg (dat is 4,6%). Met Neude, Lange Poten, Spui en Blaak zijn er maar vier straatnamen in de categorie 'overig'.
Hoe nuttig is het nou om dit allemaal uit te zoeken? Ach, ik vind het wel leuk om te weten. En het houdt me van de straat...
Reacties
1. straat: 58,5%
2. weg: 11,5%
3. pad: 5,7%
4. laan: 5,2%
5. hof: 3,6%
6. plein: 2,8%
7. plaats: 1,7%
8. gas: 1,1%
9. singel: 1,9%
10. dijk: 0,9%
Dit zijn in totaal 1445 namen (91,9%). De overige 127 hebben een ander (4,1%) of geen achtervoegsel (3,4%). In Lent zijn opmerkelijk weinig openbare ruimten met het achtervoegsel -weg (1,6%). Daartegenover staan meer singels (4,7%) en straten (60,9%). Het achtervoegsel -plaats en -gas komt in Lent niet voor.
Desondanks blijkt uit bovenstaande cijfers dat de gemeente Nijmegen meer gassen dan singels telt. Het wordt hoogtijd dat "gas, de, gassen [gas•sen]", wordt op opgenomen in de Woordenlijst der Nederlandse Taal.
gas (ongeplaveide weg)
P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Van Dale Etymologisch woordenboek
gas2 [straat, oorspronkelijk ongeplaveide weg i.t.t. straat (zie aldaar)] {gasse 1477} < hoogduits Gasse, oudhoogduits gaz(z)a, oudnoors gata, gotisch gatwo.
Groet,
Bert
laan 37,5%
weg 37,5%
straat 12,5%
veld 12,5%
- Straat: 62,5%
- Kade: 12,5%
- Gracht: 12,5%
- Laan: 12,5%
-straat: 50% (42%)
-geen 25% (13%) *
-laan: 25% (45%)
*) Ik kwam er onlangs achter dat den naam Lankforst (openbare ruimte ID 0268300000000286) op een verschrijving berust. De oorspronkelijke veldnaam is Lankhorst met achtervoegsel -horst.
Omdat de fout al in 1966 gemaakt is en ik geen belanghebbende meer ben, is het niet waarschijnlijk dat de naam ooit nog eens gecorrigeerd wordt.
1. straat 58,33%
2. weg 8,33%
park 8,33%
wijk 8,33%
dijk 8,33%
overig (Schoener) 8,33%
- geen: 60%
- straat: 20%
- weg: 20%
Ik woon blijkbaar liever in straten zonder die achtervoegsels! :)
Volgens mij wel! ;-) De top-10 vormt samen 67,9 procent. De andere onderzochte achtervoegsels (zie de derde alinea voor de lijst) vormen ook nog 5,2%. Dan blijft er 26,9% over voor de 'overige' straatnamen.
-straat: 3 (50 %)
-weg: 2 (33,3 %) (waarvan 1 "Straatweg" zonder iets ervoor)
overig: 1 (16,7 %) (Amazone)
Laan 3x
Straat 4x
Wei (dat is gewoon weg, maar dan in Friesland) 1x
Hoeve 1x
Heuvel 2x
- straat: 50%
- kade: 16,6%
- laan: 16,6% (*)
- kamp: 16,6%
(*) Laan van Nieuw Oost-Indië. Strikt genomen zonder achtervoegsel, maar laan staat er wel in.