Het komt wel vaker voor dat er twee of drie straatnamen met een gelijk voorvoegsel bij elkaar in de buurt liggen. Een Leliestraat met een Leliedwarsstraat bijvoorbeeld, of een Kastanjesingel die uitkomt op een Kastanjeplein. In Middelburg gaan ze echter veel verder; daar liggen in één buurt meer dan tien straatnamen die allemaal met 'Seis' beginnen. Hoe komen ze daar nou weer bij?
De Seis-straten gebroederlijk bij elkaar in het noordwesten van de stad. Binnen de vestingwerken liggen de Seisstraat, de Seisdam, het Seisplein, het Seisbolwerk, de Seisbinnenbrug en de Seisbuitenbrug. Het water rond de vesting heet Seisvest. En als je via de Seissingel het water over gaat, kom je bij de Seisweg, de Seislaan, het Seispad en het Seispark. Dat zijn twaalf Seis-namen bij elkaar! Het is bijna jammer dat ze niet ook nog een plekje hebben gevonden voor een Seisdijk of een Seisdreef. Op één van de punten van de vesting staat wel nog de oude Seismolen. En tot in 1845 stond op de plek van het Seisplein een eeuwenoude stadspoort: de Seispoort.
Het voorvoegsel 'Seis' verwijst naar het Seisambacht, de heerlijkheid die heel vroeger op deze plek lag. De straten met het voorvoegsel Seis lagen tegen het hof van de ambachtsheer aan. Er is wel eens geopperd dat de straatnamen zouden zijn afgeleid van iemand die 'Sijs' heette. Dat is een oude persoonsnaam die in de veertiende eeuw in Middelburg voorkwam. Die persoon zou dan de eerste eigenaar of bedijker van het ambacht kunnen zijn geweest. In zijn boek over straatnamen van Middelburg toont Taeke Stol aan dat Seis toch echt een aardrijkskundige naam moet zijn. Hij haalt een voorbeeld aan waarin wordt geschreven over "het huis op het Seijs".
Stol verklaart dat de naam zijn oorsprong vindt in de belasting die de gebruikers van een heerlijk recht aan hun ambachtsheer moesten betalen. Een van de rechten die de heer had, was het recht om grondbelasting te heffen (een beetje vergelijkbaar met onze ozb-belasting). Die belasting werd 'cijns' genoemd, een woord dat is afgeleid van het Latijnse woord 'census' dat 'schatting, taxatie' betekent. In het Middelnederlands kwam dat woord al voor in spellingsvarianten zoals 'tsins', 'tijns', 'sijns' en 'seis'. We zien het nu nog terug in ons woord 'accijns'. Het is eigenlijk wel logisch dat men het ambacht waar men seis aan moest betalen 'Seisambacht' ging noemen. En het is ook wel begrijpelijk dat men de straten rondom het hof van de ambachtsheer naar de naam van het ambacht ging noemen. En zo heeft Middelburg dus al eeuwen een hele verzameling Seis-straten.
Eigenlijk is het helemaal niet praktisch om in je stad zo veel straatnamen te hebben die op elkaar lijken. Stel je voor dat je met iemand in Middelburg hebt afgesproken, maar je herinnert je niet meer precies waar... je weet alleen nog dat de straatnaam met 'Seis' begon. Nou, dat is lekker zoeken. En zoiets geldt natuurlijk ook voor de pizzakoerier en de ambulance die snel op de juiste plek moeten zijn. Een straatnaamcommissie zou zoiets tegenwoordig dan ook niet bedenken. Het zijn echter allemaal historische namen uit een tijd dat dat soort argumenten nog helemaal niet meespeelden. En dat vind ik eigenlijk juist wel mooi.
(Met dank aan het Infocentrum van het Zeeuws Archief)
Het voorvoegsel 'Seis' verwijst naar het Seisambacht, de heerlijkheid die heel vroeger op deze plek lag. De straten met het voorvoegsel Seis lagen tegen het hof van de ambachtsheer aan. Er is wel eens geopperd dat de straatnamen zouden zijn afgeleid van iemand die 'Sijs' heette. Dat is een oude persoonsnaam die in de veertiende eeuw in Middelburg voorkwam. Die persoon zou dan de eerste eigenaar of bedijker van het ambacht kunnen zijn geweest. In zijn boek over straatnamen van Middelburg toont Taeke Stol aan dat Seis toch echt een aardrijkskundige naam moet zijn. Hij haalt een voorbeeld aan waarin wordt geschreven over "het huis op het Seijs".
Stol verklaart dat de naam zijn oorsprong vindt in de belasting die de gebruikers van een heerlijk recht aan hun ambachtsheer moesten betalen. Een van de rechten die de heer had, was het recht om grondbelasting te heffen (een beetje vergelijkbaar met onze ozb-belasting). Die belasting werd 'cijns' genoemd, een woord dat is afgeleid van het Latijnse woord 'census' dat 'schatting, taxatie' betekent. In het Middelnederlands kwam dat woord al voor in spellingsvarianten zoals 'tsins', 'tijns', 'sijns' en 'seis'. We zien het nu nog terug in ons woord 'accijns'. Het is eigenlijk wel logisch dat men het ambacht waar men seis aan moest betalen 'Seisambacht' ging noemen. En het is ook wel begrijpelijk dat men de straten rondom het hof van de ambachtsheer naar de naam van het ambacht ging noemen. En zo heeft Middelburg dus al eeuwen een hele verzameling Seis-straten.
Eigenlijk is het helemaal niet praktisch om in je stad zo veel straatnamen te hebben die op elkaar lijken. Stel je voor dat je met iemand in Middelburg hebt afgesproken, maar je herinnert je niet meer precies waar... je weet alleen nog dat de straatnaam met 'Seis' begon. Nou, dat is lekker zoeken. En zoiets geldt natuurlijk ook voor de pizzakoerier en de ambulance die snel op de juiste plek moeten zijn. Een straatnaamcommissie zou zoiets tegenwoordig dan ook niet bedenken. Het zijn echter allemaal historische namen uit een tijd dat dat soort argumenten nog helemaal niet meespeelden. En dat vind ik eigenlijk juist wel mooi.
(Met dank aan het Infocentrum van het Zeeuws Archief)
Reacties
Op de hoek van KLEIN VLAANDEREN - VOLDERIJLAAGTE in Middelburg ging, voor wie aandachtig keek, een stenen straatnaambordje schuil achter witte gevelverf.
De uitbater van het pand, handelaar in bric a brac, gaf me groen licht om de verf te verwijderen en het bordje aan het licht te brengen.
Daardoor is, sinds begin juli 2017, in Middelburg de SEISLAAGTE, een verdwenen straatnaam, terug in het stadsbeeld. Jammer dat ik hier geen foto kan plaatsen.
Klinkt als een mooie onthulling!