De straatnaamgeving heeft in de loop der eeuwen een hele ontwikkeling doorgemaakt. Mensen vragen me wel eens of ik kort kan schetsen hoe die geschiedenis eruit ziet. Hoe zijn de eerste straatnamen ontstaan? En hoe worden de namen tegenwoordig gekozen? Daar is natuurlijk veel over te vertellen. Onlangs las ik een interessant verhaal over de straatnamen in McDowell County in West Virginia. Ze maken daar in een paar jaar tijd een ontwikkeling door waar wij hier bijna duizend jaar over gedaan hebben.
In McDowell County is een stuk platteland met wat kleine nederzettingen. Tot voor kort redde men het daar prima zonder straatnamen. Als er iemand op bezoek wilde komen, dan kreeg die een mooie routebeschrijving vol met aanwijzingen zoals "direct na het bruggetje rechts", "bij de grote boom links" en "rechtsaf daar waar vroeger die school stond". Daarmee vind je het wel. En anders moet je het gewoon nog eens vragen. De postbode werd daar niet zo blij van, dus de post lieten ze bezorgen bij het dichtstbijzijnde postkantoor of het gemeentehuis. Dat de brandweer of de ziekenwagen een huis niet snel kon vinden... dat was inderdaad wel vervelend. Straatnamen bleken eigenlijk toch wel handig. Vandaar dat men in West Virginia met een enorme inhaalslag is begonnen. Ongeveer een half miljoen plekken moesten een officieel adres krijgen - en daar hoorde een officiële straatnaam bij.
De volksmond
Die routebeschrijving die ik hierboven noemde, dat is precies zoals het bij ons eeuwen geleden ook ging. Als je in een middeleeuwse stad een bepaald huis zocht, kreeg je bijvoorbeeld te horen dat je bij de brug links moest, bij het huis van Ouwe Pier rechtdoor en dan bij dat uithangbord met die klok erop rechts het steegje in. Sommige aanwijzingen waren maar tijdelijk van aard, bijvoorbeeld doordat Ouwe Pier verhuisde of overleed, of doordat het uithangbord verdween. Maar als de namen langer in gebruik waren, dan overleefden ze de tand des tijds. Zo komen de Brugstraat, de Pierstraat en de Kloksteeg aan hun naam. Andere namen zijn juist op de functie van een straat geïnspireerd; die heten bijvoorbeeld gewoon Singel, Plein of Markt. Iets dergelijks zie je nu ook in McDowell County gebeuren: namen die in de volksmond al veel gebruikt werden, worden nu vastgelegd in de officiële straatnaamgeving. Bij straten die maar één bewoner hebben, mag die bewoner zelf een originele naam kiezen.
Doe eens origineel
Veel later - we zitten inmiddels rond 1900 - begonnen onze steden en dorpen flink te groeien, en werden de straten verhard. In korte tijd waren er veel nieuwe straatnamen nodig. Er was geen tijd om die in de volksmond te laten ontstaan, en daar moest wat op verzonnen worden. Men ging toen thema's gebruiken, zodat voor de straten in een wijk namen konden worden gekozen die duidelijk bij elkaar hoorden. Het koningshuis was bijvoorbeeld een populair thema, en later ook bomen en schilders. Ooit besloot een gemeente dat zeehelden ook wel wat leuke straatnamen konden opleveren, en binnen de kortste keren hadden allerlei plaatsen hun straten naar zeehelden genoemd. Altijd weer diezelfde thema's, dat begon wat te vervelen. Sommige gemeentes wilden graag wat origineler zijn en met straatnamen komen die men elders nog niet had. Dat kon door thema's te kiezen die nauw verbonden waren met de eigen gemeentes: voormalige burgemeesters, lokale helden of toponiemen uit de directe omgeving. Als men echt creatief wilde zijn, koos men een heel nieuw thema dat nog nergens gebruikt werd: televisieonderdelen, vijftig tinten rood, romanpersonages, stripfiguren, van die dingen. Nee, geen zeehelden... wij nemen zeeslágen!
Zo ging het de afgelopen jaren ook in West Virginia. Sommige dorpen keken gewoon op Google Maps wat voor straatnamen andere plaatsen hadden en kozen daar de mooiste thema's uit. Bomen, presidenten... klaar. Anderen zochten het een beetje in de buurt en vonden inspiratie in de namen van personen of plekken in het lokale geschiedenisboek. En weer anderen wilden origineel bezig zijn, dus die kwamen met mooie thema's zoals veldslagen uit de Vietnam-oorlog en Disney-figuren.
Nog even en het hele gebied is zo van officiële straatnamen voorzien. Hebben ze toch mooi in vijf jaar tijd de hele geschiedenis van onze straatnaamgeving nagespeeld!
Bron: Where the Streets Have No Name - West Virginia aims to put its residents on the map
De volksmond
Die routebeschrijving die ik hierboven noemde, dat is precies zoals het bij ons eeuwen geleden ook ging. Als je in een middeleeuwse stad een bepaald huis zocht, kreeg je bijvoorbeeld te horen dat je bij de brug links moest, bij het huis van Ouwe Pier rechtdoor en dan bij dat uithangbord met die klok erop rechts het steegje in. Sommige aanwijzingen waren maar tijdelijk van aard, bijvoorbeeld doordat Ouwe Pier verhuisde of overleed, of doordat het uithangbord verdween. Maar als de namen langer in gebruik waren, dan overleefden ze de tand des tijds. Zo komen de Brugstraat, de Pierstraat en de Kloksteeg aan hun naam. Andere namen zijn juist op de functie van een straat geïnspireerd; die heten bijvoorbeeld gewoon Singel, Plein of Markt. Iets dergelijks zie je nu ook in McDowell County gebeuren: namen die in de volksmond al veel gebruikt werden, worden nu vastgelegd in de officiële straatnaamgeving. Bij straten die maar één bewoner hebben, mag die bewoner zelf een originele naam kiezen.
Doe eens origineel
Veel later - we zitten inmiddels rond 1900 - begonnen onze steden en dorpen flink te groeien, en werden de straten verhard. In korte tijd waren er veel nieuwe straatnamen nodig. Er was geen tijd om die in de volksmond te laten ontstaan, en daar moest wat op verzonnen worden. Men ging toen thema's gebruiken, zodat voor de straten in een wijk namen konden worden gekozen die duidelijk bij elkaar hoorden. Het koningshuis was bijvoorbeeld een populair thema, en later ook bomen en schilders. Ooit besloot een gemeente dat zeehelden ook wel wat leuke straatnamen konden opleveren, en binnen de kortste keren hadden allerlei plaatsen hun straten naar zeehelden genoemd. Altijd weer diezelfde thema's, dat begon wat te vervelen. Sommige gemeentes wilden graag wat origineler zijn en met straatnamen komen die men elders nog niet had. Dat kon door thema's te kiezen die nauw verbonden waren met de eigen gemeentes: voormalige burgemeesters, lokale helden of toponiemen uit de directe omgeving. Als men echt creatief wilde zijn, koos men een heel nieuw thema dat nog nergens gebruikt werd: televisieonderdelen, vijftig tinten rood, romanpersonages, stripfiguren, van die dingen. Nee, geen zeehelden... wij nemen zeeslágen!
Zo ging het de afgelopen jaren ook in West Virginia. Sommige dorpen keken gewoon op Google Maps wat voor straatnamen andere plaatsen hadden en kozen daar de mooiste thema's uit. Bomen, presidenten... klaar. Anderen zochten het een beetje in de buurt en vonden inspiratie in de namen van personen of plekken in het lokale geschiedenisboek. En weer anderen wilden origineel bezig zijn, dus die kwamen met mooie thema's zoals veldslagen uit de Vietnam-oorlog en Disney-figuren.
Nog even en het hele gebied is zo van officiële straatnamen voorzien. Hebben ze toch mooi in vijf jaar tijd de hele geschiedenis van onze straatnaamgeving nagespeeld!
Bron: Where the Streets Have No Name - West Virginia aims to put its residents on the map
Reacties