De aalscholver en de schollevaar: dat zijn twee namen voor dezelfde vogel. En de twee namen zijn nog anagrammen van elkaar ook. Als je nou een straat naar die vogel wilt noemen... welke van de twee namen kies je dan?
Aalscholvers (en schollevaren) zijn visetende vogels die behoren tot de pelikaanachtigen. Ze zijn helemaal zwart, op de witte vlekken op hun wangen na. Op zoek naar vis duiken ze lang en diep onder water. Hun verendek is daarop aangepast: doordat hun veren veel natter worden dan die van andere vogels, kunnen ze veel gemakkelijker onder water zwemmen. Het nadeel daarvan is dat ze na hun duik langer nodig hebben om te drogen. Je hebt ze vast wel eens zien zitten in hun karakteristieke pose: ze zitten vaak met wijd uitgespreide vogels op een paal of tak te drogen in de zon.
Waar komen de namen vandaan?
Van de twee namen is 'schollevaar' met afstand het oudst; de oudste tekst waar die naam in gebruikt wordt, is uit 1287. Het eerste deel van de naam is verwant met oude woorden die een beetje als 'skolf' of 'scholf' klinken en 'onderduiken' betekenen. Er is ook een theorie dat het eerste deel oorspronkelijk 'krijsen' betekende, maar dat zou vreemd zijn want de aalscholver is best een stille vogel. Het achtervoegsel -aar is ontstaan onder invloed van het oude woord voor 'arend'. De naam betekent dus letterlijk 'duikvogel' - een prima naam voor een vogel die graag onder water duikt.
In de loop der tijd ging men de schollevaar kortweg ook 'scholverd' of 'scholver' noemen. Toen het beroepsvissers aan het begin van de negentiende eeuw opviel dat die vogels toch wel erg veel paling aten, begonnen zij het 'aalscholvers' te noemen. De naam 'schollevaar' is dus ruim 500 jaar ouder dan 'aalscholver'. In het moderne taalgebruik wordt het woord 'aalscholver' echter veel vaker gebruikt. Volgens het Nederlands soortenregister is 'aalscholver' ook de officiële Nederlandse naam voor de Phalacrocorax carbo.
De vogel in straatnamen
Er zijn in Nederland ruim vijftig straatnamen genoemd naar de aalscholver/schollevaar. De meeste liggen gewoon in een wijk waar alle straten naar vogels zijn genoemd, maar sommige straten leiden (of leidden) echt naar een plek waar veel aalscholvers vertoeven. Welke van de twee namen is nu het populairst voor de straatnaamgeving?
Van de 57 straten die ik heb gevonden, zijn er maar liefst 51 genoemd naar de 'aalscholver'. Zo hebben we de Aalscholverstraat in Anna Paulowna, de Aalscholverweg in Apeldoorn, de Aalscholverring in Delft, de Aalscholverlaan in Kortenhoef, het Aalscholveroord in Leiden, de Aalscholver in Muiderberg, de Aalscholversingel in Velp en de Aalscholverlaan in Zeist. In de gemeente Den Haag hebben ze zelfs zowel een Aalscholveroever als een Aalscholversingel. Ze liggen in twee verschillende wijken, op nog geen vijf kilometer van elkaar. De eerste kruist met de Watervogellaan en de Purperreigerstraat, en de tweede met de Weidevogellaan en de Blauwe Reigersingel. Wie bedenkt zoiets? Daarvoor moet je niet bij de gemeente Den Haag zijn; beide Vinex-wijken zijn namelijk pas in 2002 bij een gemeentelijke herindeling onderdeel geworden van Den Haag. Voor die tijd lag de Aalscholveroever nog in Leidschenveen (als onderdeel van de gemeente Leidschendam) en de Aalscholversingel nog in Ypenburg (als onderdeel van de gemeente Nootdorp).
Er zijn slechts zes straatnamen in Nederland genoemd naar de 'schollevaar': de Schollevaarlaan in Heemstede, de Schollevaar in Kruiningen, de Schollevaarstraat in Maassluis, de Schollevaarweg in Zeewolde, de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel, en de Schollevaartse Dreef die in Capelle aan den IJssel en in Rotterdam ligt. Die laatste twee straten hebben hun naam te danken aan het Schollevaarseiland, dat in de achttiende eeuw in de Wollefoppenplas lag. Het Schollevaarseiland kreeg zijn naam in de tijd dat de aalscholvers nog schollevaars werden genoemd. De Wollefoppenplas was een van de veenplassen die is drooggelegd bij de aanleg van de Prins Alexanderpolder. Het eiland in de plas was een paradijs voor watervogels zoals reigers en lepelaars, en natuurlijk ook schollevaars.
In de omgeving van de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel tieren de verwijzingen naar de oude schollevaar welig. De woonwijk waar de straat in ligt, heet 'Schollevaar'. Ten zuiden van de wijk ligt het 'Schollebos' en ten oosten ligt begraafplaats 'Schollevaart'. Die begraafplaats ligt dan weer nabij de 'Schollevaartse Tocht', een ontwateringskanaal dat in de tijd van de inpoldering is aangelegd. Het winkelcentrum in de wijk heet 'De Scholver'. Kunstenaar Kees de Jong maakte een beeld als landmark voor de wijk, en dat heet dan weer heel modern 'de Aalscholver'.
Nog meer namen
Er zijn nog veel meer namen voor de aalscholver/schollevaar. De vogel wordt ook wel koolgans, kormoraan, waterraaf, zeeraaf of preekheer genoemd. Maar er is nog nooit iemand op het idee gekomen om een van die namen voor een straat te gebruiken.
Foto: Sarunas_B
Waar komen de namen vandaan?
Van de twee namen is 'schollevaar' met afstand het oudst; de oudste tekst waar die naam in gebruikt wordt, is uit 1287. Het eerste deel van de naam is verwant met oude woorden die een beetje als 'skolf' of 'scholf' klinken en 'onderduiken' betekenen. Er is ook een theorie dat het eerste deel oorspronkelijk 'krijsen' betekende, maar dat zou vreemd zijn want de aalscholver is best een stille vogel. Het achtervoegsel -aar is ontstaan onder invloed van het oude woord voor 'arend'. De naam betekent dus letterlijk 'duikvogel' - een prima naam voor een vogel die graag onder water duikt.
In de loop der tijd ging men de schollevaar kortweg ook 'scholverd' of 'scholver' noemen. Toen het beroepsvissers aan het begin van de negentiende eeuw opviel dat die vogels toch wel erg veel paling aten, begonnen zij het 'aalscholvers' te noemen. De naam 'schollevaar' is dus ruim 500 jaar ouder dan 'aalscholver'. In het moderne taalgebruik wordt het woord 'aalscholver' echter veel vaker gebruikt. Volgens het Nederlands soortenregister is 'aalscholver' ook de officiële Nederlandse naam voor de Phalacrocorax carbo.
De vogel in straatnamen
Er zijn in Nederland ruim vijftig straatnamen genoemd naar de aalscholver/schollevaar. De meeste liggen gewoon in een wijk waar alle straten naar vogels zijn genoemd, maar sommige straten leiden (of leidden) echt naar een plek waar veel aalscholvers vertoeven. Welke van de twee namen is nu het populairst voor de straatnaamgeving?
Van de 57 straten die ik heb gevonden, zijn er maar liefst 51 genoemd naar de 'aalscholver'. Zo hebben we de Aalscholverstraat in Anna Paulowna, de Aalscholverweg in Apeldoorn, de Aalscholverring in Delft, de Aalscholverlaan in Kortenhoef, het Aalscholveroord in Leiden, de Aalscholver in Muiderberg, de Aalscholversingel in Velp en de Aalscholverlaan in Zeist. In de gemeente Den Haag hebben ze zelfs zowel een Aalscholveroever als een Aalscholversingel. Ze liggen in twee verschillende wijken, op nog geen vijf kilometer van elkaar. De eerste kruist met de Watervogellaan en de Purperreigerstraat, en de tweede met de Weidevogellaan en de Blauwe Reigersingel. Wie bedenkt zoiets? Daarvoor moet je niet bij de gemeente Den Haag zijn; beide Vinex-wijken zijn namelijk pas in 2002 bij een gemeentelijke herindeling onderdeel geworden van Den Haag. Voor die tijd lag de Aalscholveroever nog in Leidschenveen (als onderdeel van de gemeente Leidschendam) en de Aalscholversingel nog in Ypenburg (als onderdeel van de gemeente Nootdorp).
Er zijn slechts zes straatnamen in Nederland genoemd naar de 'schollevaar': de Schollevaarlaan in Heemstede, de Schollevaar in Kruiningen, de Schollevaarstraat in Maassluis, de Schollevaarweg in Zeewolde, de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel, en de Schollevaartse Dreef die in Capelle aan den IJssel en in Rotterdam ligt. Die laatste twee straten hebben hun naam te danken aan het Schollevaarseiland, dat in de achttiende eeuw in de Wollefoppenplas lag. Het Schollevaarseiland kreeg zijn naam in de tijd dat de aalscholvers nog schollevaars werden genoemd. De Wollefoppenplas was een van de veenplassen die is drooggelegd bij de aanleg van de Prins Alexanderpolder. Het eiland in de plas was een paradijs voor watervogels zoals reigers en lepelaars, en natuurlijk ook schollevaars.
In de omgeving van de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel tieren de verwijzingen naar de oude schollevaar welig. De woonwijk waar de straat in ligt, heet 'Schollevaar'. Ten zuiden van de wijk ligt het 'Schollebos' en ten oosten ligt begraafplaats 'Schollevaart'. Die begraafplaats ligt dan weer nabij de 'Schollevaartse Tocht', een ontwateringskanaal dat in de tijd van de inpoldering is aangelegd. Het winkelcentrum in de wijk heet 'De Scholver'. Kunstenaar Kees de Jong maakte een beeld als landmark voor de wijk, en dat heet dan weer heel modern 'de Aalscholver'.
Nog meer namen
Er zijn nog veel meer namen voor de aalscholver/schollevaar. De vogel wordt ook wel koolgans, kormoraan, waterraaf, zeeraaf of preekheer genoemd. Maar er is nog nooit iemand op het idee gekomen om een van die namen voor een straat te gebruiken.
Foto: Sarunas_B
Reacties