Zo af en toe ontstaat er ineens discussie over een woord in het woordenboek van Van Dale. Dan vindt er iemand dat een bepaald woord helemaal niet gebruikt zou moeten worden, of dat de betekenis van het woord schunnig, beledigend of gewoon niet netjes is. 'Jood' bijvoorbeeld, of 'negerzoen'. Dergelijke discussies laaien ook af en toe op over straatnamen.
Nikker of ikker?
In Delft struikelen bijvoorbeeld wel eens mensen over de straatnaam Nickersteeg, in het oude centrum van de stad. Hoe kun je nou een straat naar een nikker noemen, want 'nikker' is toch een beledigende aanduiding voor een neger? De steeg in Delft is echter helemaal niet naar nikkers of negers genoemd. De straatnaam kwam in 1614 al voor als 'den Ickersteeg'; de straat is dus genoemd naar een ikker. Om discussie te voorkomen heeft men op een gegeven moment maar een verklaring van de naam toegevoegd in een onderschrift op het straatnaambord: "1614 den Ickersteeg, naar "ikker" (vlgs. de Germaanse mythologie een watergeest"). Met dat onderschift kan menige discussie in de kiem worden gesmoord. (Leuk detail is trouwens dat 'ikker' etymologisch is afgeleid van het woord 'nikker' dat al in de veertiende eeuw in het Nederlands voorkwam in de betekenis 'watergeest'. In de loop der tijd is die n weggevallen, doordat men dacht dat het over 'n ikker ging. Men liet het lidwoord weg en hield de 'ikker' over. Het woord 'nikker' in de betekenis 'neger' is overigens afgeleid van het Amerikaanse 'nigger' en 'negro'.)
Pijpen op straat?
Bij straatnamen die controversieel zouden kunnen lijken, gebruikt men wel vaker een onderschrift om aan te geven dat de naam helemaal niet zo controversieel is als je zou kunnen denken. In Enschede lopen regelmatig jongelui gniffelend door de Pijpenstraat, die ook daar in het oude centrum ligt. Ze moeten waarschijnlijk denken aan een bepaalde, niet nader te noemen seksuele handeling, maar daar heeft die straatnaam helemaal niks mee te maken. Ook hier heeft het straatnaambord voor de duidelijkheid een onderschrift gekregen: "Oude benaming ontleend aan de hoge schoorsteenpijp van de voormalige fabriek van de Fa. Gerh. Jannink en Zn. welke vroeger aan deze straat stond". Ook weer een straatnaam waar een stuk geschiedenis achter schuilgaat dus. De naam dateert uit 1899 en in die tijd had het woord 'pijpen' nog geen seksuele bijbetekenis - dat zou nog minstens vijftig jaar duren.
Turk en Onrust?
In 2003 ontstond in Zwijndrecht een discussie toen de schrijver Mohammed Benzakour van de gemeente eiste dat de straatnaam Turk gewijzigd zou worden. Volgens Benzakour - zelf Marokkaan - ging er van die straatnaam "een beledigende, aanstootgevende werking uit naar de Turkse gemeenschap". De bewoners van de straat, toevallig vooral Turken, hadden volgens hem meer last dan plezier van de naam. De gemeente Zwijndrecht weigerde echter om aan de naamsverandering mee te werken. Ook deze straatnaam heeft een historische achtergrond; 'Turk' was de naam van een tuinbedrijf dat ooit op deze plek was gevestigd. De straat komt uit op een straat met de naam Onrust, die is genoemd naar tuindersbedrijf Onrust. Veel Turken vonden het juist ook wel bijzonder dat ze in de Turk konden wonen. De straatnaam werd dus niet veranderd, maar de gemeente besloot wel een onderschrift toe te voegen aan het straatnaambord: "voormalige Zwijndrechtse tuinderij". Een dergelijk onderschrift werd ook in de straat Onrust toegevoegd. Daarmee kwam er dus weer een eind aan de onrust.
Het is nu moeilijk voor te stellen, maar misschien krijgen woorden zoals 'kerk', 'molen' of 'dorp' over honderd jaar ook een heel negatieve connotatie. Dan zal er ongetwijfeld veel discussie losbarsten over alle Kerkstraten, Molenstraten en Dorpsstraten in het land. Terwijl het nu nog van die nette namen zijn...
In Delft struikelen bijvoorbeeld wel eens mensen over de straatnaam Nickersteeg, in het oude centrum van de stad. Hoe kun je nou een straat naar een nikker noemen, want 'nikker' is toch een beledigende aanduiding voor een neger? De steeg in Delft is echter helemaal niet naar nikkers of negers genoemd. De straatnaam kwam in 1614 al voor als 'den Ickersteeg'; de straat is dus genoemd naar een ikker. Om discussie te voorkomen heeft men op een gegeven moment maar een verklaring van de naam toegevoegd in een onderschrift op het straatnaambord: "1614 den Ickersteeg, naar "ikker" (vlgs. de Germaanse mythologie een watergeest"). Met dat onderschift kan menige discussie in de kiem worden gesmoord. (Leuk detail is trouwens dat 'ikker' etymologisch is afgeleid van het woord 'nikker' dat al in de veertiende eeuw in het Nederlands voorkwam in de betekenis 'watergeest'. In de loop der tijd is die n weggevallen, doordat men dacht dat het over 'n ikker ging. Men liet het lidwoord weg en hield de 'ikker' over. Het woord 'nikker' in de betekenis 'neger' is overigens afgeleid van het Amerikaanse 'nigger' en 'negro'.)
Pijpen op straat?
Bij straatnamen die controversieel zouden kunnen lijken, gebruikt men wel vaker een onderschrift om aan te geven dat de naam helemaal niet zo controversieel is als je zou kunnen denken. In Enschede lopen regelmatig jongelui gniffelend door de Pijpenstraat, die ook daar in het oude centrum ligt. Ze moeten waarschijnlijk denken aan een bepaalde, niet nader te noemen seksuele handeling, maar daar heeft die straatnaam helemaal niks mee te maken. Ook hier heeft het straatnaambord voor de duidelijkheid een onderschrift gekregen: "Oude benaming ontleend aan de hoge schoorsteenpijp van de voormalige fabriek van de Fa. Gerh. Jannink en Zn. welke vroeger aan deze straat stond". Ook weer een straatnaam waar een stuk geschiedenis achter schuilgaat dus. De naam dateert uit 1899 en in die tijd had het woord 'pijpen' nog geen seksuele bijbetekenis - dat zou nog minstens vijftig jaar duren.
Turk en Onrust?
In 2003 ontstond in Zwijndrecht een discussie toen de schrijver Mohammed Benzakour van de gemeente eiste dat de straatnaam Turk gewijzigd zou worden. Volgens Benzakour - zelf Marokkaan - ging er van die straatnaam "een beledigende, aanstootgevende werking uit naar de Turkse gemeenschap". De bewoners van de straat, toevallig vooral Turken, hadden volgens hem meer last dan plezier van de naam. De gemeente Zwijndrecht weigerde echter om aan de naamsverandering mee te werken. Ook deze straatnaam heeft een historische achtergrond; 'Turk' was de naam van een tuinbedrijf dat ooit op deze plek was gevestigd. De straat komt uit op een straat met de naam Onrust, die is genoemd naar tuindersbedrijf Onrust. Veel Turken vonden het juist ook wel bijzonder dat ze in de Turk konden wonen. De straatnaam werd dus niet veranderd, maar de gemeente besloot wel een onderschrift toe te voegen aan het straatnaambord: "voormalige Zwijndrechtse tuinderij". Een dergelijk onderschrift werd ook in de straat Onrust toegevoegd. Daarmee kwam er dus weer een eind aan de onrust.
Het is nu moeilijk voor te stellen, maar misschien krijgen woorden zoals 'kerk', 'molen' of 'dorp' over honderd jaar ook een heel negatieve connotatie. Dan zal er ongetwijfeld veel discussie losbarsten over alle Kerkstraten, Molenstraten en Dorpsstraten in het land. Terwijl het nu nog van die nette namen zijn...
Reacties