Vorige week is paus Benedictus XVI afgetreden. Hij was bijna acht jaar paus. Veel mensen vragen zich af wat deze paus ons heeft nagelaten. Ik vraag me vooral af of hij ook straatnamen heeft achtergelaten. Worden er überhaupt wel eens straatnamen naar pausen genoemd?
Op de vraag of er in Nederland straatnamen naar paus Benedictus XVI zijn genoemd, is het antwoord eenvoudig: nee. Er zijn wel straten naar Benedictus genoemd, maar dat is dan altijd een andere. Er is bijvoorbeeld wel een Benedictushof in Vianen, een Benedictuslaan in Oss en een Benedictusstraat in Tilburg, maar deze zijn allemaal genoemd naar Benedictus van Nursia. Deze Benedictus werd geboren in het jaar 480 en wordt gezien als de grondlegger van het kloosterleven. Aan de Benedictuslaan in Oss staat zelfs een Benedictinessenklooster waar volgens zijn regels werd geleefd. In Eindhoven is de Benedictusstraat wel naar een paus Benedictus genoemd, maar die straat bestond al in 1920 dus dat moet wel een van de vijftien voorgangers van 'onze' Benedictus zijn geweest.
En hoe zit het met de andere pausen?
Het is niet zo makkelijk om daar op eenvoudige manier een compleet beeld van te krijgen. Veelvoorkomende pausennamen zijn namelijk vaak ook namen van heiligen (zoals Gregorius, Johannes, Urbanus en de reeds genoemde Benedictus) of soms zelfs namen die gewoon wel vaker gebruikt worden (zoals Leo en Clemens). Als je dus ergens een Gregoriusstraat of een Clemensstraat ziet, is het nog helemaal niet zeker dat die ook echt naar een paus genoemd is. En dan is het ook nog eens zo dat heel veel pausen dezelfde naam hebben gedragen. Er waren tot nu toe 16 pausen die Benedictus of Gregorius heetten, en er waren er zelfs 23 die de naam Johannes droegen. Rijd je ergens door de Paus Johannesstraat - bijvoorbeeld in Emmen - dan weet je nog niet naar welke paus de straat is genoemd. Misschien hebben ze in Emmen wel gemakshalve besloten om de straat maar in één keer naar 23 pausen te noemen...
Er zijn wel straten waar het duidelijk is. De Clemensstraat in de wijk Charlois in Rotterdam is bijvoorbeeld genoemd naar Clemens I die iets voor het jaar 100 paus was. Hij stierf de marteldood en werd later heilig verklaard. De kerk waar de straat op uitkomt, is aan Sint Clemens gewijd. Het lijkt me waarschijnlijk dat de Clemensstraten in Helmond, Hoensbroek en Soest en de Clemensweg in Merkelbeek ook naar deze Clemens zijn genoemd.
In Nijmegen is de Gregoriusstraat genoemd naar paus Gregorius I, die ook wel 'de Grote' werd genoemd. Hij was paus van 590 tot aan zijn dood in 604. De gregoriaanse kerkmuziek is naar de eerste Gregorius genoemd, en dus niet naar een van de andere 15. Grote kans dat de Gregoriuslaan in Susteren, de Gregoriussingel in 's-Hertogenbosch, de Gregoriusstraat in Groningen en de Gregoriusstraat in Tilburg ook naar deze Gregorius zijn genoemd.
Pausen met volgnummers
Het is natuurlijk gemakkelijker als in de straatnaam niet alleen de naam van de paus terugkomt, maar ook zijn 'volgnummer'. In Nederland hebben we alleen van die straatnamen voor Leo XIII, Pius X en Pius XII, Johannes XXIII en Adrianus VI. Deze pausen hebben blijkbaar allemaal op een of andere manier indruk gemaakt. Vier van de vijf waren paus in de periode vanaf 1900; anders dan al hun voorgangers leefden ze dus in een periode dat de straatnamen heel bewust werden toegekend.
Onze Adriaan
Adrianus VI is een vreemde eend in het bovenstaande rijtje. Hij was al véél eerder paus dan de andere vier, namelijk van 1522 tot 1523. Hij heerste maar net iets meer dan een jaar en toch zijn er in twee plaatsen straten naar hem genoemd: in Heesch en Tilburg. Dat heeft hij waarschijnlijk vooral te danken aan het feit dat hij de enige Nederlandse paus was. Hij werd geboren in Utrecht en heette eigenlijk gewoon Adriaan Boeyens.
Het gros van de pausenstraatnamen lijkt overigens in het zuiden van het land te liggen. Op een of andere manier is dat niet echt verrassend.
En hoe zit het met de andere pausen?
Het is niet zo makkelijk om daar op eenvoudige manier een compleet beeld van te krijgen. Veelvoorkomende pausennamen zijn namelijk vaak ook namen van heiligen (zoals Gregorius, Johannes, Urbanus en de reeds genoemde Benedictus) of soms zelfs namen die gewoon wel vaker gebruikt worden (zoals Leo en Clemens). Als je dus ergens een Gregoriusstraat of een Clemensstraat ziet, is het nog helemaal niet zeker dat die ook echt naar een paus genoemd is. En dan is het ook nog eens zo dat heel veel pausen dezelfde naam hebben gedragen. Er waren tot nu toe 16 pausen die Benedictus of Gregorius heetten, en er waren er zelfs 23 die de naam Johannes droegen. Rijd je ergens door de Paus Johannesstraat - bijvoorbeeld in Emmen - dan weet je nog niet naar welke paus de straat is genoemd. Misschien hebben ze in Emmen wel gemakshalve besloten om de straat maar in één keer naar 23 pausen te noemen...
Er zijn wel straten waar het duidelijk is. De Clemensstraat in de wijk Charlois in Rotterdam is bijvoorbeeld genoemd naar Clemens I die iets voor het jaar 100 paus was. Hij stierf de marteldood en werd later heilig verklaard. De kerk waar de straat op uitkomt, is aan Sint Clemens gewijd. Het lijkt me waarschijnlijk dat de Clemensstraten in Helmond, Hoensbroek en Soest en de Clemensweg in Merkelbeek ook naar deze Clemens zijn genoemd.
In Nijmegen is de Gregoriusstraat genoemd naar paus Gregorius I, die ook wel 'de Grote' werd genoemd. Hij was paus van 590 tot aan zijn dood in 604. De gregoriaanse kerkmuziek is naar de eerste Gregorius genoemd, en dus niet naar een van de andere 15. Grote kans dat de Gregoriuslaan in Susteren, de Gregoriussingel in 's-Hertogenbosch, de Gregoriusstraat in Groningen en de Gregoriusstraat in Tilburg ook naar deze Gregorius zijn genoemd.
Pausen met volgnummers
Het is natuurlijk gemakkelijker als in de straatnaam niet alleen de naam van de paus terugkomt, maar ook zijn 'volgnummer'. In Nederland hebben we alleen van die straatnamen voor Leo XIII, Pius X en Pius XII, Johannes XXIII en Adrianus VI. Deze pausen hebben blijkbaar allemaal op een of andere manier indruk gemaakt. Vier van de vijf waren paus in de periode vanaf 1900; anders dan al hun voorgangers leefden ze dus in een periode dat de straatnamen heel bewust werden toegekend.
- Leo XIII was paus van 1878 tot 1903. Hij overleed op 93-jarige leeftijd. Hij was daarmee niet alleen de oudste paus, maar hij heeft die functie ook op twee na als langste bekleed. Hij heeft pleinen en straten gekregen in Tilburg, Zaandam, Kaatsheuvel, Nijmegen, Utrecht, Hoogerheide, Maastricht en Eindhoven.
- Pius X was paus van 1903 tot 1914. Hij werd in 1951 zalig- en in 1954 heiligverklaard. Naar hem zijn straten en een hof genoemd in Bladel, Heerlen, Rijen en Weert.
- Pius XII was paus van 1939 tot 1958. Hij was dus de paus die het Vaticaan door de Tweede Wereldoorlog leidde. Hij kreeg straten en een plein in Gronsveld, Wijchen, Teteringen en Hoensbroek.
- Pius XII werd opgevolgd door Johannes XXIII, die paus was van 1958 tot 1963. Hij kreeg straten, een singel en een laan in Berlicum, Maastricht, Heerlen en Middelburg. Johannes XXIII werd in 2000 zalig verklaard.
Onze Adriaan
Adrianus VI is een vreemde eend in het bovenstaande rijtje. Hij was al véél eerder paus dan de andere vier, namelijk van 1522 tot 1523. Hij heerste maar net iets meer dan een jaar en toch zijn er in twee plaatsen straten naar hem genoemd: in Heesch en Tilburg. Dat heeft hij waarschijnlijk vooral te danken aan het feit dat hij de enige Nederlandse paus was. Hij werd geboren in Utrecht en heette eigenlijk gewoon Adriaan Boeyens.
Het gros van de pausenstraatnamen lijkt overigens in het zuiden van het land te liggen. Op een of andere manier is dat niet echt verrassend.
Reacties
Den Haag kent een "Paus Johannes Paulus II plein" (in die spelling), voor de Sint-Jacobus de Meerderekerk in de Parkstraat. Ik meen echter dat dit geen officiële straatnaam is. Er hangt wel een straatnaambordje. Had ik je daar niet ooit een foto van gemaild?
Groeten Maarten
"De tekst: Paus Leo XIII. gaf socio.”
Intrigeert mij.
Staat dat echt zo op dat bordje, en wat bedoelen ze daar dan mee?